Men neme: veel housemuziek, veel drank, voeg daar gekleurd poeder en een zomerse zon aan toe, wellicht nog een Hindoestaanse dansgroep voor een authentiek gevoel en vermeld dat deelname betekent dat je bijdraagt aan eenheid, verbroedering en gelijkheid en voilà: “Happy Holi!” Het is een nieuwe trend in Europa: Holi housefeesten in de zomer. Het zijn verschillende festivals met drie gemeenschappelijke elementen: ze claimen allemaal het gedachtegoed van Holi te vieren, ze vinden allemaal plaats in de zomer en ze stuiten allemaal een groot deel van de Hindoe gemeenschap in Nederland tegen de borst.
Mijn eerste kennismaking met dit fenomeen was via facebook, toen ik de flyer van het Holi Festival of Colours op mijn tijdslijn voorbij zag komen. Een eerste hoop op een positieve overdracht van cultuur werd meteen de grond in geboord toen ik bewust werd van het verkeerde tijdstip en het gebrek aan respons op de klachten die vanuit de Hindoe gemeenschap toen al werden geuit. Een oppervlakkige analyse van het doel van de festivals zou leiden tot het idee dat de feesten bijdragen aan verbroedering en verspreiding van het Holi gedachtegoed.
Een kritische blik leidt echter meteen tot een verwerping van deze stelling. Stel je voor dat Hindoestanen vanwege de kou in December besluiten om in de lente allemaal dansfeesten te organiseren, op die feesten kerstbomen optuigen en vervolgens roepen: “Vrolijk kerstfeest! Middels deze feesten dragen wij bij aan verbroedering en Christenen moeten ons dankbaar zijn voor deze verspreiding van de kerstgedachte”. Niemand zou dit voor Kerst aannemen, omdat het feest volledig uit de sociaal-historische context wordt gerukt van de geboorte van Christus in de periode van december. Ja, de universele boodschap van verbroedering kan je op ieder moment in het jaar uitdragen, maar de daadwerkelijke viering van Kerst is symbolisch verbonden aan een specifiek tijdstip. Hetzelfde geldt voor Bevrijdingsdag, ieder jaar staan we op 5 mei stil bij de vrijheid van Nederland na de bezetting door de Duitsers. Het zou absurd zijn om in augustus Bevrijdingsfestivals te organiseren die 5 mei herdenken, omdat het in mei te koud is. Ja, het universele idee van vrede en vrijheid kan je op ieder moment uitdragen, maar het verplaatsen van die dag naar de zomer vanwege het weer zou door iedereen als respectloos beschouwd worden.
En toch doen Europese organisaties dit met Holi, het Hindoe lentefeest dat door miljoenen Hindoes over de hele wereld wordt gevierd in de lenteperiode. Het feest viert het begin van een nieuwe periode waarin de natuur na donkere winterse dagen weer tot bloei komt en het langer licht blijft. Het tijdstip van de viering wordt vastgesteld aan de hand van de laatste volle maan van de maand Phalgun (februari/maart). Het lentefeest wordt ingeleid met verschillende gebeden en rituelen, waaronder de Holika verbranding. Middels een brandstapel wordt de verbranding van de demon Holika herdacht, een ritueel dat symbool staat voor de overwinning van goed op kwaad. Het gekleurd poeder waarmee wordt gegooid staat symbool voor de as van die verbranding.
Ondanks het feit dat het begin maart in Nederland een stuk kouder is dan in India of Suriname, zijn Hindoes in Nederland trouw gebleven aan het oorspronkelijke tijdstip van Holi. Het is altijd afwachten of Moeder Natuur dan al in een goede bui is en de zon die dag wilt schijnen, maar ook al regent het pijpenstelen, je kunt erop rekenen dat Hindoes Holi in die periode blijven vieren. Nu zijn er een paar Europese jongens naar India op vakantie geweest, hebben daar Holi meegemaakt en dachten: “Dit hebben we nog niet in Europa, gelukkig zijn wij er om dit feest in Europa te introduceren! Maar in maart is het te koud, dan verdienen we er geen geld mee. Weet je wat, we doen het in de zomer!” Dit staat ook wel bekend als het Columbus syndroom, claimen iets te hebben ontdekt wat allang bestond. Holi wordt immers al decennialang gevierd door Hindoes, ook in Nederland.
Onder die Hindoes is een jonge generatie van Hindoestanen die in Nederland is geboren en getogen. Die generatie heeft te maken met dezelfde uitdagingen als veel andere gekleurde jongeren in Nederland, zoals etnisch profileren en racisme en discriminatie op de arbeidsmarkt. Het zijn jongeren die zich net zo Nederlands als Hindoestaans voelen, maar door de maatschappij keer op keer als “de ander” worden gelabeld. Veel gekleurde jongeren zijn dit gevoel van tweederangs burger zijn zat. Het heeft onder andere geleid tot protesten tegen Zwarte Piet en Islamofobie. Het zijn verschillende issues die dezelfde oorzaken hebben en ook een gemeenschappelijke oproep: het eisen van gelijkheid en respect voor een ieder. Deze ontwikkelingen hebben ook een strijdvaardigheid aangewakkerd onder de nieuwe generatie Hindoestanen.
Die strijdvaardigheid heeft geleid tot de actiegroep Holi is geen Houseparty, een protestactie die Europese organisaties oproept de verbinding met Holi in hun communicatie te verbreken. Er is ook een concrete oplossing voorgesteld: verwijder Holi uit de communicatie en gebruik het woord “color” in de namen en verdere communicatie. De opzet van de feesten met house dj’s en gekleurd poeder blijft behouden en het spirituele gedachtegoed van Holi wordt in haar waarde gelaten. De facebookpagina die werd opgezet kreeg in de eerste weken al meer dan 1000 likes. Er werd een gezamenlijke protestverklaring gepubliceerd ondertekend door verschillende Hindoe-organisaties, waaronder de Hindoe Raad Nederland. Ook werd er een fotocampagne opgezet waarin verschillende leden uit de gemeenschap op de foto gingen met de boodschap “respect my culture #holiisgeenhouseparty”.
De actie leidde tot een gesprek met de initiatiefnemer van het Holi Festival of Colours, Maxim Derenko. In het gesprek gaf hij het standaard PR-verhaal: “Jullie kunnen niet beledigd zijn, want we bedoelen het goed, wij willen juist de cultuur promoten.” Het getuigt van een enorme arrogantie en superioriteitsgevoel. Het Holi Festival of Colours geeft Hindoes een figuurlijke klap, waarop veel Hindoes reageren met “dat doet pijn, wil je daarmee stoppen?” en het antwoord is: “Nee joh, dat doet geen pijn, het is een teken van liefde en daar moet je dankbaar voor zijn. Wees blij dat ik je een klap geef, dan zien anderen jou tenminste!” De protesten hebben hem ertoe gebracht om het festival in Nederland af te gelasten, in de rest van Europa continueert het festival wel. Het is het resultaat van een kritische stem uit de Hindoestaanse gemeenschap, die altijd afgeschilderd werd als volgzaam en gedwee. Er is echter een nieuwe generatie Hindoestanen die, net als jongeren die actie voeren tegen Zwarte Piet en Islamofobie, strijden voor respect en gelijkwaardigheid.
Dit artikel is geschreven door Pravini Baboeram. Een verkorte versie van dit artikel is verschenen op Joop.nl.