Door Pravini Baboeram
Vorige week zijn we met Actiegroep Holi is geen Houseparty een campagne begonnen om het Holi Festival of Colours en Holi Fusion Festival te melden bij Meldpunt Discriminatie. Volgens het College voor de Rechten van de Mens is discriminatie gedefinieerd als het ongelijk behandelen, achterstellen of uitsluiten van mensen op basis van (persoonlijke) kenmerken, bijvoorbeeld op basis van afkomst, sekse, seksuele voorkeur, religie, of een beperking. Stereotyperingen en vooroordelen spelen hierbij een grote rol.
Vaak is discriminatie verbonden aan negatieve stereotypes, zoals Zwarte Piet. Maar wat gebeurt er als discriminatie verbonden is aan een positief stereotype? Een stereotype dat zo aantrekkelijk is, dat culturele waardering omslaat in culturele kaping. Het stereotype blijft dan precies dat, een eenzijdig beeld zonder diepgang, geschiedenis of context gevormd door het beperkte referentiekader van een buitenstaander. De oorspronkelijke en gelaagde betekenis gaat dan verloren.
Het gebeurt met Holi, het Hindoe lentefeest dat rijk is aan rituelen, spiritualiteit en sociaal-historische context. Al die elementen moeten het veld ruimen in het marketing concept dat Holi heet, bedacht door witte Europeanen die een vakantie in India hebben doorgebracht. Het oppervlakkige beeld dat een toerist beleeft van een land wordt vertaald naar een commerciële strategie, waarin het Hindoefeest gereduceerd wordt tot gooien met gekleurd poeder. Dit wordt ook wel culturele kaping genoemd, het losrukken van een symbool uit een bepaalde cultuur en dat symbool vervolgens transformeren tot iets nieuws wat niets met de culturele context meer te maken heeft.
Volgens westerse maatstaven moet dit allemaal maar kunnen, uit naam van tolerantie en vertrouwend op waardering voor de cultuur. Culturele kaping wordt hoogstens gezien als onfatsoenlijk, maar niet als onrechtvaardig. Dit is niet verbazingwekkend, aangezien die westerse maatstaven zijn gebaseerd op een geschiedenis van koloniale plundering, waarbij het recht wordt toegeëigend om te pakken wat je wilt zonder juridische consequenties.
Maar westerse kaders zijn niet de enige kaders om problemen te analyseren en op te lossen. Inheemse advocaten uit verschillende delen van de wereld hebben hierin een belangrijke stap gezet. Een speciale VN commissie bestaande uit vertegenwoordigers van 189 landen heeft 3 wetsvoorstellen ontworpen om culturele kaping illegaal te maken. Volgens Huffington Post zijn deze voorstellen bedoeld om “traditionele kennis, culturele expressies en genetische middelen als intellectueel eigendom van inheemse mensen te beschermen en te voorkomen dat deze eigendommen misbruikt worden.”
Op het moment dat cultureel erfgoed wel cultureel gekaapt wordt, zouden deze wetten “deelnemende staten moeten verplichten om strafrechtelijke en civiele handhavingsprocedures te introduceren om ‘niet-consensueel pakken en onwettig bezitten, verkopen en exporteren van traditionele culturele expressies’ aan te pakken.”*
Het is een interessante ontwikkeling die een grens definieert tussen immoreel en illegaal. Met de actiegroep gaan we een uitdaging aan om in een maatschappij waarin Hindoes een minderheid zijn wiens cultureel erfgoed wettelijk nauwelijks is beschermd rechtvaardigheid in de rechtszaal op te eisen. Niemand zal het voor ons doen. We moeten het zelf doen. De toekomst zal leren of anderen ons daarin gaan steunen. We zijn optimistisch hierover.
*Bron: http://www.huffingtonpost.com/entry/un-cultural-appropriation-illegal_us_594073d3e4b0d3185485ba9a